PRAWNO TECHNOLOGICZNY BIULETYN E-ADMINISTRACJI

• Wstęp
• Rozdział I
• Rozdział II

I. Inteligentne miasta

I.1. Inteligentne miasta w planach Komisji Europejskiej

Społeczności (ang. “"Smart Cities & Communities”). Uruchamiając Europejskie Partnerstwo Innowacyjne dla Inteligentnych Miast i Społeczności, Komisja Europejska dąży do wypromowania rozwoju inteligentnych technologii w miastach. Celem jest pozyskanie zasobów badawczych z sektora energetycznego, transportowego i informatycznego oraz skoncentrowanie ich na niewielkiej liczbie projektów pokazowych, które zostaną wdrożone w partnerstwie z miastami. Tylko na rok 2013 na prezentację tego rodzaju rozwiązań technologii miejskich przeznaczono 365 mln euro ze środków unijnych. Inicjatywa ta przyczyni się do zintensyfikowania działań UE w miastach, co leży u podstaw polityki spójności po roku 2013^[1]. Fundusze UE będą skoncentrowane na ograniczonej liczbie projektów poglądowych, które będą miały dużą siłę oddziaływania (swoiste projekty - “latarnicy”). Począwszy od 2014r., Grupa Wysokiego Szczebla sformułuje technologiczną listę najważniejszych aspektów / problemów do rozwiązania. Na podstawie tej listy, Komisja Europejska będzie zapraszała do składania wniosków, a konsorcja branżowe będą mogły ubiegać się o dofinansowanie, przedstawiając swoje pomysły projektowe. To partnerstwo innowacji będzie w pełni operacyjne w ramach "Horyzontu 2020" – kolejnego wieloletniego programu finansowania 2014 – 2020, którego istotną częścią będą Inteligentne Miasta i Społeczności. W pierwszym etapie dofinansowane zostaną projekty skupiające konsorcjantów z trzech branż: energia, ICT i transport. Ponadto, konsorcjanci będą musieli pochodzić z trzech różnych państw członkowskich, zaś w ramach konsorcjum muszą – jako liderzy – funkcjonować dwa miasta, tak by wykazana została możliwość adaptacji projektu w praktyce w szerszym zakresie. Oto przykładowe grupy projektów, które mogą uzyskać dofinansowanie:

• inteligentne budynki i projekty sąsiedztwa (minimalizacja i integracja zużycia energii ze źródeł lokalnych i odnawialnych, „zerowe” zużycie energii itp.);
• inteligentne infrastruktury cyfrowe (m.in. centra przetwarzania danych);
• projekty mobilności w miastach (ITS – inteligent transport services).

Pierwsze projekty w ramach platformy SCC zostały już zgłoszone i można się im przyjrzeć pod adresem: http://eu-smartcities.eu/solution-proposals.

Ponadto, Komisja Europejska prowadzi obecnie przegląd Planu działania na rzecz wdrażania inteligentnych systemów transportowych w Europie, COM(2008)886[2]. W Planie Działania na rzecz wdrażania inteligentnych systemów transportowych w Europie, który został opublikowany w 2008 r., Komisja Europejska zaproponowała priorytetowe obszary działań w celu przyspieszenia skoordynowanego wdrażania aplikacji i usług inteligentnych systemów transportowych (ITS). Według Komisji potrzebne jest podjęcie i skoordynowane rozwiązanie niektórych kwestii na szczeblu unijnym w celu uniknięcia wielości różnych aplikacji i usług ITS. Są to przede wszystkim kwestie: ciągłości geograficznej, interoperacyjności usług i systemów oraz standaryzacji. Zaproponowane przez Komisję Europejską działania powinny ułatwić powstanie paneuropejskich aplikacji, opartych na wykorzystaniu precyzyjnych i wiarygodnych danych w czasie rzeczywistym, przy zapewnieniu dostępności do usług ITS we wszystkich gałęziach transportu. Dokumentem towarzyszącym Komunikatowi była propozycja Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej ramy dla wdrożenia inteligentnych systemów transportowych w obszarze transportu drogowego i powiązania z innymi gałęziami transportu, COM(2008) 887, która ostatecznie została przyjęta w 2010 r. jako Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie ram wdrażania inteligentnych systemów transportowych w obszarze transportu drogowego oraz interfejsów z innymi rodzajami transportu.

W wykonaniu art. 17 ust. 2 Dyrektywy 2010/40/UE, Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej opracowało i przekazało Komisji Europejskiej Informację dotyczącą krajowych działań w zakresie inteligentnych systemów transportowych (ITS) przewidywanych na kolejny okres pięciu lat[3]. Jednocześnie, Ministerstwo publikując ten raport wyraziło nadzieję, że będzie on służył wymianie informacji, doświadczeń i rozpowszechnianiu dobrych praktyk w zakresie działań związanych z wdrażaniem inteligentnych systemów transportowych w Polsce[4].

I.2. Zasadnicze kwestie prawne związane z wdrażaniem idei inteligentnych miast

• Finansowanie inwestycji oraz forma własności

Wybór właściwej metody realizacji przedmiotowych zadań, formy prawnej i trybu, w jakim będą one realizowane, jest jednym z najistotniejszych zagadnień. W rachubę wchodzi tutaj utworzenie spółki cywilnej/konsorcjum, spółki prawa handlowego albo realizacja inwestycji w formule partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Wydaje się, że PPP jest korzystną formą realizowania inwestycji w innowacyjne miasta (gdzie całość lub dużą część kosztów może pokryć inwestor prywatny w zamian za możliwość pobierania pożytków przez okres dzierżawy). W takim układzie wkład strony publicznej może polegać np. na przekazaniu nieruchomości pod inwestycję. Ponadto kontrola przedsięwzięcia pozostaje po stronie publicznej. Dobrym przykładem realizacji inwestycji miejskiej jest parking podziemny pod placem Na Groblach w Krakowie, który jest pierwszym obiektem w Polsce zbudowanym z zastosowaniem przepisów o koncesji na roboty budowlane, a także pierwszym przykładem potwierdzającym możliwość korzystania, w formie innej niż spółka komunalna, z prywatnych środków do realizacji zadań publicznych, tzn. partnerstwa publiczno – prywatnego.

Ciekawym rozwiązaniem jest również możliwość powołania spółki celowej. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 1 ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym “Umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym może przewidywać, że w celu jej wykonania podmiot publiczny i partner prywatny zawiążą spółkę kapitałową, spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną”. Formuła PPP jest nadto formułą na tyle szeroką, że może być z powodzeniem mechanizmem poprzez który wydatkowane są granty Unii Europejskiej^[1].

• Prawo ochrony środowiska

Innowacje w inteligentnych miastach powinny być zgodnie z celami i zasadami prawa ochrony środowiska. Innowacyjne miasta stawiają sobie za zadanie wprowadzać rozwiązania nie wpływające negatywnie na środowisko a wiele ma wręcz na celu poprawę jego jakości. Pojawia się tutaj istotny wątek zarządzania energią. Z uwagi na Europejski  System  Handlu  Emisjami, którego trzecia  faza  rozpocznie  się  na  początku  2013r. oraz założenie, że do roku  2050  mają  zostać  wyłączone  wszystkie  moce  wykorzystujące  węgiel, zarządzanie  energią  w  inteligentnych  miastach,  odnawialne  źródła  energii,  technologie  niskoemisyjne  i  poszanowanie  energii  nabierają  wagi^[2].

Inteligentne  miasta  są  koncepcją  wpisującą  się  w  Inteligentne Sieci Energetyczne -  jest  to próba  pełnego  wykorzystania  zasobów  energetycznych  dostępnych  w  granicach  miasta,  ukształtowania  bardziej  rynkowej  postawy, wykorzystania  atutów,  jakie  daje  współpraca  odbiorców  (np.  niższe  ceny),  jak  również  wykorzystania  lokalnych  źródeł^[3].

Wdrożenie  systemu  inteligentnych  sieci  ma  wzmocnić  bezpieczeństwo  energetyczne  przy  zwiększeniu  konkurencji  i  realizacji  zasady  zrównoważonego  rozwoju (w tym EnernNet)^[4]. Duży udział we wdrażaniu tych koncepcji miałby z oczywistych względów sektor ICT, który przykładowo, poza oprogramowaniem do zarządzania procesami, mógłby dostarczać niezbędne urządzenia małej generacji. Powiązanie z technologiami ICT jest oczywiste dla wszystkich uczestników rynku, w tym jego regulatorów – zdaniem Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, “[...] agenda cyfrowa wyznacza kierunki działań, które określają wzajemne interakcje pomiędzy administracją publiczną, przemysłem i nauką. Zaliczyć należy do nich np. współpracę w zakresie rozwoju funkcjonalności inteligentnego opomiarowania, rozwiązań dla transportu i logistyki, budynków i budownictwa, przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej, czy rozwoju i adaptacji oświetlenia półprzewodnikowego”^[5].

• Bezpieczeństwo danych osobowych przy tworzeniu infrastruktury inteligentnych miast

Kwestia zarządzania danymi w projektach inteligentnych miast jest jedną z najistotniejszych i najtrudniejszych kwestii prawnych. Inteligentne miasta będą zarządzane poprzez zaawansowane systemy informatyczne, które będą przetwarzały olbrzymie ilości danych, w tym danych osobowych. Z uwagi na wysokie prawdopodobieństwo zaangażowania partnerów prywatnych w formule PPP, duża część z tych danych będzie przetwarzana przez tychże partnerów. W związku z tym decydenci na poziomie miejskim, muszą być przygotowani na:

1. problem zarządzania danymi osobowymi w przypadku uzyskiwania ich w wyniku zastosowania systemów monitoringu, płatności za usługi przez internet, telefon – w tym kontekście należy zauważyć, iż w najbliższej przyszłości powinny zostać wprowadzone przepisy dotyczące wideo-monitoringu i danych zbieranych w ten sposób^[6];
2. konieczność wprowadzenia procedur na wypadek przypadkowej utraty danych i ich przechowywania (w tym replikacji), szczególnie w przypadkach wdrażania systemów informatycznych bazujących na rozwiązaniach przetwarzania w chmurze (ang. cloud-computing);
3. konieczność wprowadzenia ochrony przed bezprawną ingerencją w systemy teleinformatyczne, szczególnie w przypadkach systemów zarządzających komunikacją miejską i bezpiecznym dostępem do domów bazujących na rozwiązaniach informatycznych.

Z uwagi na to, że ogromna większość rozwiązań będzie dostępna poprzez publiczną sieć Internet, to podmioty wdrażające przedmiotowe rozwiązania będą zobligowane do stosowania zabezpieczeń na najwyższym poziomie.