PRAWNO TECHNOLOGICZNY BIULETYN E-ADMINISTRACJI

• Wstęp
• Rozdział I
• Rozdział II
• Rozdział III
• Rozdział IV
• Rozdział V
• Rozdział VI
• Rozdział VII

I. Krajowe Ramy Interoperacyjności i Polska 2.0

W dniu 31 maja 2012 r. wejdzie w życie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. 2012/526) [dalej: „Rozporządzenie"]. Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 18 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565, z późn. zm.) [dalej: „Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne"] i określa:

1. Krajowe Ramy Interoperacyjności oraz sposoby osiągnięcia interoperacyjności;
2. minimalne wymagania dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej;
3. minimalne wymagania dla systemów teleinformatycznych, w tym:
   • specyfikację formatów danych oraz protokołów komunikacyjnych i szyfrujących, które mają być stosowane w oprogramowaniu interfejsowym,
   • sposoby zapewnienia bezpieczeństwa przy wymianie informacji,
   • standardy techniczne zapewniające wymianę informacji z udziałem podmiotów publicznych z uwzględnieniem wymiany transgranicznej,
   • sposoby zapewnienia dostępu do zasobów informacji podmiotów publicznych dla osób niepełnosprawnych.

Krajowe Ramy Interoperacyjności określają:Krajowe Ramy Interoperacyjności określają:

1. sposoby postępowania podmiotu realizującego zadania publiczne w zakresie doboru środków, metod i standardów wykorzystywanych do ustanowienia, wdrożenia, eksploatacji, monitorowania, przeglądu, utrzymania i udoskonalania systemu teleinformatycznego wykorzystywanego do realizacji zadań tego podmiotu oraz procedur organizacyjnych, mające na celu:
   • zapewnienie obywatelom oraz przedsiębiorcom dostępności usług świadczonych przez podmioty realizujące zadania publiczne w postaci elektronicznej,
   • zwiększenie efektywności usług świadczonych przez administrację publiczną,
   • zapewnienie obywatelom i przedsiębiorcom zmniejszenia obciążeń związanych z realizacją uprawnień i obowiązków przewidzianych w przepisach odrębnych,
   • zapewnienie podmiotom publicznym redukcji kosztów funkcjonowania,
   • zapewnienie racjonalnego gospodarowania funduszami publicznymi,
   • zapewnienie swobody gospodarczej i równego dostępu do rynku informatycznego w zakresie usług i dostaw podczas udzielania zamówień publicznych dla wszystkich jego uczestników,
   • efektywną realizację drogą elektroniczną ponadgranicznych usług administracji publicznej.
2. sposoby postępowania podmiotu realizującego zadania publiczne w zakresie przejrzystego wyboru norm, standardów i rekomendacji w zakresie interoperacyjności semantycznej, organizacyjnej oraz technologicznej, z zapewnieniem zasady neutralności technologicznej.

Rozporządzenie określa przede wszystkim metody i wytyczne do budowania systemów teleinformatycznych administracji publicznej. Wbrew nazwie nie dotyczy tylko interoperacyjności (która jest jego ważną częścią) ale także architektury systemów (model usługowy), języków opisu (WSDL) i referencyjności rejestrów państwowych. Zawiera także szereg wytycznych dotyczących bezpieczeństwa teleinformatycznego (z odwołaniem do norm z serii 27000). Rozporządzenie KRI przejęło także funkcje wcześniejszego Rozporządzenia o minimalnych wymaganiach wobec systemów teleinformatycznych (Dz. U. z dnia 28 października 2005).

Do Rozporządzenia dołączono 4 załączniki:

1. Identyfikatory obiektów występujących w architekturze rejestrów publicznych.
2. Formaty danych oraz standardy zapewniające dostęp do zasobów informacji udostępnianych za pomocą systemów teleinformatycznych używanych do realizacji zadań publicznych.
3. Formaty danych obsługiwane przez podmiot realizujący zadanie publiczne w trybie odczytu.
4. Wymagania Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0) dla systemów teleinformatycznych w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych.

Znowelizowany art. 18 ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne nakazuje publikowanie informacji w formie dostępnej dla osób niepełnosprawnych. W §19 Rozporządzenia czytamy:

§ 19. W systemie teleinformatycznym podmiotu realizującego zadania publiczne służące prezentacji zasobów informacji należy zapewnić spełnienie przez ten system wymagań Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA, określonych w załączniku nr 4 do Rozporządzenia.

Oznacza to, że każda strona internetowa, zawierająca informacje publiczne musi spełniać wytyczne standardu WCAG, a więc być dostępna dla większości użytkowników. Podmioty, które już publikują informację publiczną, otrzymały trzy lata na dostosowanie swych stron internetowych do wymagań § 19 Rozporządzenia. Każdy więc nowo powstały serwis będzie musiał być dostosowany już na etapie jego tworzenia a każda większa modernizacja będzie musiała być przeprowadzona zgodnie z regułami dostępności. Twórcy serwisów i administratorzy będą musieli zwracać uwagę na odpowiednią jakość czcionki, kontrast strony, opisy elementów graficznych, opisy pól formularzy i wyszukiwarek, poprawny kod źródłowy i wiele innych elementów zawartych w wytycznych WCAG.

Przy okazji omawianego wyżej Rozporządzenia, należy jednocześnie wskazać na raport Ministra Administracji i Cyfryzacji „Państwo 2.0 - Nowy start dla administracji", który traktuje o szeroko rozumianym współczesnym problemie i przyszłych możliwościach w dziedzinie przepływu informacji oraz informatyzacji w polskiej administracji. Tak samo zatem jak Rozporządzenie, raport składa się na zespół dokumentów mających na celu kompleksowe wdrożenie e-administracji w Polsce. Niewątpliwym jest fakt coraz to szybszego rozwoju cyfrowego nie tylko w Polsce ale i na całym świecie. Z zagadnieniem tym wiążą się nie tylko korzyści pod postacią chociażby uproszczenia codziennego życia zwykłego człowieka, ale także zwiększony wysiłek, aby wszystkie elementy informatyzacji społeczeństwa i państwa wzajemnie ze sobą współgrały i były jak najbardziej skuteczne. W raporcie przedstawia się nie tylko ogromną potrzebę rozwoju szeroko rozumianej polskiej informatyzacji i cyfryzacji, ale także metody dochodzenia do tego celu, i co chyba najważniejsze, również współczesne błędy w tej dziedzinie. Tym samym Raport posiada dwa zasadnicze cele - przedstawienie informacji na temat stanu realizacji projektów dotyczących informatyzacji i cyfryzacji w zakresie działania nowego Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji (szczególnie w ramach Projektu Innowacyjna Gospodarka), a także prezentację nowych kierunków działań w sferze informatyzacji i cyfryzacji.

Raport skupia się głównie na zagadnieniu informatyzacji w polskiej administracji, zarówno na szczeblu państwowym jak i samorządowym. Podkreśla się w nim, że zasadniczym celem, nawet nie tak odległym do osiągnięcia, jestsprawna, niewidoczna dla obywatela i przede wszystkim szybka administracja. Nie sposób bowiem oprzeć się ogólnoświatowym tendencjom wzrostowym w dziedzinie informatyzacji i cyfrowego przepływu informacji - zwłaszcza w tak ważnej i praktycznej dla każdego obywatela dziedzinie życia, jaką jest administracja państwowa. Szczególną uwagę zwrócono na potencjał społeczeństwa polskiego, a zwłaszcza jego młodszej części. Wśród elementów możliwości młodych Polaków wyróżniono m. in. dynamicznie rosnący poziom wykształcenia, rosnące aspiracje, powiększające się umiejętności informatyczne i cyfrowe, czy wreszcie zwiększający się dostęp do Internetu. Procesy globalizacyjne nieubłaganie powodują, że współcześnie prawie każdy Polak ma do czynienia z coraz to nowszą technologią, chociażby pod postacią komputerów, tabletów, smartphonów czy innych elektroniczno - informacyjnych urządzeń. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji chce docelowo, aby najnowsze technologie były zaadaptowane nie tylko dla indywidualnych potrzeb ich użytkowników, ale także dla celów samego państwa, tak aby życie obywateli, szczególnie w sferze prawno- organizacyjnej, było jeszcze bardziej usprawnione.Informatyzacja Zintegrowana, jak podkreśla się w Raporcie, ma opierać się na czterech podstawowych zasadach: podporządkowania informatyzacji obiegowi informacji, przejrzystości i efektywności informatyzacji, informatyzacji procesów w administracji publicznej każdego szczebla i jej usług, neutralności technologicznej państwa - czyli dostępu każdego obywatela do cyfrowych rozwiązań niezależnie od rodzaju i marki posiadanego sprzętu technologicznego.

W Raporcie przedstawiono ocenę realizacji projektów w ramach 7 i 8 osi priorytetowej PO IG 2007-2012, uwzględniając ewentualne zmiany mające poprawić ich funkcjonowanie. Przedstawiono także kierunek budowy Systemu Informacyjnego Państwa, a także najbliższe planowane zmiany legislacyjne - takie jak np. wdrożenie Karty Praw i Wolności w Internecie, dywidendy cyfrowej, czy Centralnego Wykazu Ubezpieczonych.

Z drugiej strony Raport krytycznie odnosi się „sprawności" polskiej administracji i procesu wdrażania nowoczesnych rozwiązań prawno - organizacyjnych w naszym kraju. Surowo oceniono niektóre z projektów, takich chociażby jak Polska ID karta, Centrum Powiadamiania Ratunkowego, Program e-cło, podkreślając ich braki oraz proponując ewentualne korekty usprawniające ich funkcjonowanie. Podnosi się, że pomimo, iż polska administracja państwowa w ostatnim 20-leciu przeszła naprawdę gwałtowne zmiany związane z cyfryzacją, to niestety nadal pozostaje na uboczu w stosunku do pozostałych członków Unii Europejskiej. Przejawem takiego „opóźnienia" jest chociażby słaba kooperacja pomiędzy departamentami i resortami właściwych ministerstw, a także - na szczeblu samorządowym - trudność w załatwieniu najprostszych urzędowych spraw, głównie z braku odpowiednich ku temu narzędzi i prawnych rozwiązań. Potencjał cyfryzacyjny Polski nie jest wykorzystywany, ponieważ nie ma koordynacji wdrażanych projektów informatyzacyjnych oraz nie docenia się „wagi cywilizacyjnego przełomu, jaki cyfryzacja dokonuje". Wszystkie tzw. „projekty cyfrowe" w naszym kraju są od siebie niezależne, nie ma pomiędzy nimi żadnej korelacji, co w ostateczności doprowadza do znacznego zmniejszenia ich użyteczności. Przykładem niech będzie chociażby problem elektronicznego dowodu osobistego, do którego nie mają zastosowania żadne aplikacje elektroniczne, urzędowe czy rozwiązania prawne. Dowód taki co prawda mógłby funkcjonować już dziś, brak jest jednak dziedzin, w których miałby rzeczywiste zastosowanie.

Rozwiązaniem mającym usprawnić proces informatyzacji w naszym kraju ma być zmiana dotychczasowego podejścia do sposobu projektowania, organizowania oraz prowadzenia prac związanych z cyfryzacją. W tym celu też powołane zostało do życia Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, jako koordynator i inicjator takich zmian. Zgodnie z Raportem, prace administracyjno - cyfrowe powinny opierać się na następujących zasadach: właściwego zarządzania przy planowaniu informatyzacji i konsekwencji w dokonywaniu w tej materii wszelkich działań, dzielenia na etapy poszczególnych projektów przy precyzyjnym ich rozliczaniu, testowania systemów wraz z użytkownikami przed wdrożeniem konkretnych projektów informatycznych. Wdrożenie powyższych zasad ma nie tylko przyspieszyć proces cyfryzacji w Polsce, ale także zwiększać innowacyjność naszego kraju i pośrednio przyczyniać się do wzrostu PKB (nawet do 6% w 2020 r.), zwłaszcza jeżeli chodzi o kwestię e-handlu. Równocześnie pojawia się potrzeba przygotowania strategicznych ram oraz zawartości nowego programu operacyjnego na lata 2014-2020 „cele Polski cyfrowej", a także planu informatyzacji Polski.

Raport „Państwo 2.0" jest określany jako „początek drogi". Przedstawia konkretne propozycje mające usprawnić rozwój polskiej cyfryzacji, w szczególności w sferze publiczno administracyjnej, określa szczegółowe cele nowego Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, proponuje wdrożenie korekt niezbędnych do polepszenia realizacji istniejących już projektów w dziedzinie informatyzacji Polski. Podkreśla się w nim, że realizacja omawianych założeń nie jest prosta ale przy odpowiedniej motywacji i koordynacji działań są one możliwe do zrealizowania. Zadania takie wdrażane będą nie tylko w oparciu o nasze krajowe środki finansowe, ale także w oparciu o środki europejskie - co już znacząco pomoże przy ich starcie. Raport postuluje o dostępności szybkiego Internetu dla każdego obywatela Polski, zwiększenie efektywności e-administracji, wprowadzenie modelu otwartego rządu, czy konsultacjach on-line. Jest to wizja przyszłości, która ma szansę się ziścić, ale tylko gdy będzie odpowiednio zarządzana - taką rolę ma mieć właśnie Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji.